سوال:
امام زمان (عج) چگونه زندگى مى کنند؟ آیا در میان مردم هستند؟
 

پاسخ:
محل زندگى حضرت حجة بن الحسن العسگرى (عج) در دوران کودکى همچون محل زندگى حضرت موسى (علیه السلام) مخفى بود، تا از گزند طاغوتیان زمان محفوظ گردد. اما در مورد اقامت گاه حضرت حجّت باید گفت: دلیل قاطعى بر اقامت آن بزرگوار در مکان معیّنى وجود ندارد، چنان که در بعضى احادیث هم وارد شده است، از جمله: هنگامى که از امام حسن عسگرى (عج) مى پرسند، اگر حادثه اى براى شما روى دهد از کجا از فرزند گرامى شما سراغ بگیریم؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «در مدینه.»[1] روایت است عدّه ى معدودى از اقامتگاه ایشان خبر دارند. امام زین العابدین (علیه السلام) مى فرماید: «لا یَطَّلِعُ على موضعه اَحَدٌ من ولىٍّ و لا غیره، الاّ الذى یلى اَمْرَهُ»[2]هیچ کس از دوستان و دیگران از اقامتگاه او مطّلع نمى شود، به جز کسى که متصدى خدمتگزارى اوست.
ابوبصیر از امام محمّد باقر (علیه السلام) مى فرماید: «لابدّ لصاحب الأمر من عُزلة، و لابدّ فى عُزلته من قُوَّة، و ما بثلاثینَ مِنْ وحشة و نِعْمَ المنزلُ طیبةُ»[3] ترجمه: «براى صاحب این امر دوران عزلتى است و در ایام عزلت نیرو و قدرتى لازم است، با سى نفر وحشتى نیست و مدینه چه جایگاه خوبى است!» مؤلّف کتاب بحارالانوار، مجلسى گوید: «عزلت به معنى گوشه نشینى است و «طبیّه» بر اسم مدینه منوّره اطلاق مى شود. این حدیث را ابوحمزه از حضرت امام صادق (علیه السلام) نیز نقل کرده است. و نیز در روایتى دیگر آمده است: «انّ لصاحب هذا الامر بیتاً یقال لَه: بیت الحَمْدِ، فیه سراجٌ یُزهِرُ منه یوم وُلِدَ الى ان یقوم بالسّیف، لا یُطفى.»[4] ترجمه: «براى صاحب این امر خانه اى است که به آن بیت الحمد گفته مى شود و در آنجا چراغى هست که روز ولادت آن حضرت روشن مى باشد; این چراغ هرگز خاموش نمى شود، تا روزى که حجّت خدا با شمشیر قیام کند.» این روایت را مفضل بن عمر از حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است. و روایت دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «کیف أنتم اذا بَقیتم بلا امامِ هدىً و لا علم یُرى...»[5] ترجمه: «چگونه است حال شما (شیعیان) هنگامى که دستتان به امامتان نرسد و نشان آشکارى نیابید.» و نیز در روایت دیگرى آمده: «للقائم غیبتان: إحداهما صغیرة و الأخرى طویله. فالأولى لا یعلَم بمکافه فیها الا خاصَّةُ شیعته والأخرى لا یعلم بمکانه فیها الاّ خاصّةُ مَوالیه فى دینه.»[6] ترجمه: «براى قائم ما دو غیبت است: یکى از آنها کوتاه و دیگرى طولانى است، در غیبت کوتاه تنها شیعیان خاص از جایگاه او مطلع مى شوند و در دومى به جز خدمتگزاران ملازم او، کسى از اقامتگاهش آگاه نخواهد بود.» نیز روایت شده: ابراهیم بن قهریار توسط فرستاده ى حضرت ولى عصر (عج) به پیشگاه آن سرور فرا خوانده شد; او از طائف گذشته و به دشت حجاز هدایت شده که «عوالى» نامیده مى شود; در آنجا به خدمت کعبه ى مقصود مشرف مى شود، در این ایام مهدى (عج) به پسر قهریار مى فرماید: «پدرم با من پیمان بسته که در مخفى ترین و دورترین سرزمین ها مسکن گزینم، تا از تیررس اهل ضلالت در امان باشم، این پیمان براى این ریگزارهاى عوالى (دشت حجاز از نجد تا تهامه) انداخته است.» آن گاه آن حضرت دعائى را که در دوران غیبت فرموده اند، بار دیگر تلاوت کردند: «اللهمَّ امْجُبْنى عن عیون اَعْدائى واجْمَع بینى و بین اولیائى.»[7] ترجمه: «بار خدایا، مرا از دیدگان دشمنانم پوشیده نگاه دار و بین من و دوستانم اجتماع حاصل کن.» آنچه که حمیرى از محمّد بن عثمان نقل مى کند، این روایت است که شنیدم مى گفت حضرت فرمود: «انّ صاحب هذا الامر یحضر الموسم کل سنة فیرى الناس و یعرفُهُم و یرونه و لا یعرفونه.»[8] ترجمه: «همانا صاحب این امر همه ساله در موسم حج به زیارت خانه ى خدا مشرّف شده و در مراسم حج شرکت مى کند (و در عرفات مى ایستد و به دعاى مؤمنین آمین مى گوید) ولى انبوه حجاج او را نمى بینند و یا مى بینند و او را نمى شناسند.» و نیز زراره از امام صادق (علیه السلام) نقل مى کند: «قائم را دو غیبت است در یکى از آنها بر مى گردد و در دیگرى معلوم نمى شود کجا هست، در موقع و موسم حج حضور مى یابد و مردم را مى بیند ولى کسى او را نمى بیند.»[9]
یک برداشت:
آنچه که مسلم است حضرت حجة (عج) در عالم هستى حضور دارند و در موسم حج بنابر روایت به اعمال مقدس حج مشغول مى باشند و ممکن است حتى بعضى افراد ایشان را ببینند، که یا با معرفت و درک زیارت مى کنند آن حضرت را یا حتى ایشان را نمى شناسند و آنچه از بعضى روایات مذکور استفاده مى شود بعضى از مکان ها مثل مدینه منوره یا عوالى (دشت حجاز) براى آن حضرت تعیین شده که در بعضى مواقع ایشان 1170
در آن جا حضور دارند. لکن به سبب رتق و فتق امور مسلمین عالم و شیعیان آن حضرت که به ایشان نیاز دارند ممکن است در مکان هاى دیگر نیز حضور پیدا کرده و به مشکلات آنان رسیدگى فرمایند.

------------------------------------
[1]ـ گل محمدى آرمان فریده: البیعة لله، رسالت جهانى حضرت مهدى (عج)، چ مؤسسه الهادى، چ دوم، 1378، ص 126.
[2]ـ محمد باقر مجلسى، بحارالأنوار، ج 52، ص 153، ج 5، نشر دارالکتب الاسلامیه تهران.
[3]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ص 153، ج 6، و على دوانى، مهدى موعود، دارالکتب الاسلامیه تهران، ص 928، 929.
[4]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ج 52، ص 158، ج 21 و على دوانى، مهدى موعود، همان، باب 28، ص 929 و 930.
[5]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ج 51، ص 111، ج 5.
[6]ـ همان، ج 52، ص 155.
[7]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ج 94، ص 378.
[8]ـ على دوانى، مهدى موعود، همان، باب 28، ص 933، 934.
[9]ـ على دوانى، همان، ص 933.