در قرآن کریم سفارش زیادی به نماز جماعت شده است. به عنوان مثال خداوند متعال در سوره مبارکه بقره در آیه شریفه 43 می‌فرماید:
"و نماز را به پا دارید، و زکات را بپردازید، و همراه رکوع‌کنندگان رکوع کنید (نماز را با جماعت بگزارید)."
همچنین در سوره مبارکه آل عمران در آیه شریفه 43 می‌فرماید:
"اى مریم! براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده به جا آور و با رکوع‏کنندگان رکوع کن."
در سوره مبارکه نساء آیه شریفه 102 نماز جماعت را حتی در جنگ مهم می‌شمارد و می‌فرماید:
"و هنگامی که در میان آن‌ها باشی، و (در میدان جنگ) برای آن‌ها نماز را برپا کنی، باید دسته‏ای از آن‌ها با تو (به نماز) برخیزند، و سلاح‌هایشان را با خود برگیرند; و هنگامی که سجده کردند (و نماز را به پایان رساندند)، باید به پشت سر شما (به میدان نبرد) بروند، و آن دسته دیگر که نماز نخوانده‏اند (و مشغول پیکار بوده‏اند)، بیایند و با تو نماز بخوانند; آن‌ها باید وسایل دفاعی و سلاح‌هایشان (را در حال نماز) با خود حمل کنند; (زیرا) کافران آرزو دارند که شما از سلاح‌ها و متاع‌های خود غافل شوید و یک‌باره به شما هجوم آورند و اگر از باران ناراحتید، و یا بیمار (و مجروح )هستید، مانعی ندارد که سلاح‌های خود را بر زمین بگذارید; ولی وسایل دفاعی (مانند زره و خود را) با خود بردارید خداوند، عذاب خوارکننده‏ای برای کافران فراهم ساخته است."
در روایات و احادیث نیز تاکید بسیار زیادی بر نماز جماعت به خصوص برای همسایه مسجد و نیز کسی که صدای اذان را می‌شنود، شده و ثواب فوق‌العاده‌ای برای آن ذکر کرده‌اند؛ به گونه‌ای که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت آن ثواب 150 نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کند هر رکعت ثواب 600 نماز و هر قدر عدد نمازگزاران بیشتر شود ثواب نمازشان بیشتر خواهدشد و اگر عدد آنان از ده نفر بگذرد اگر تمام آسمان‌ها کاغذ و تمام دریاها مرکب و تمام درخت‌ها قلم و تمام ملائکه و انسان و جن نویسنده شوند، نمی‌توانند ثواب حتی یک رکعت آن را بنویسند.
احکام مربوط به اهمیت نماز جماعت
برخی مسایل و احکام مربوط به اهمیت نماز جماعت مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید -حفظهم الله- به قرار زیر است.
1- مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت غیر اول وقت از نماز فرادای اول وقت بهتر است. همچنین نماز جماعتی که مختصر بخوانند از نماز فرادای طولانی برتر است. از آن‌جایی که نماز اول وقت بدون حضور قلب از نماز غیر اول وقت با حضور بهتر است و نماز جماعت غیر اول وقت از نماز فرادای اول وقت بالاتر است، نتیجه می‌گیریم که نماز جماعت بدون حضور قلب نیز از نماز فرادای با حضور قلب بهتر است و لذا جماعت بودن نماز بر حضور قلب در نماز که خود از تاکیدشده‌ها است، برتری دارد. می‌توان مرتبه ثواب نمازها را به این صورت بیان کرد: نماز جماعت اول وقت با حضور قلب، نماز جماعت اول وقت بدون حضور قلب، نماز جماعت غیر اول وقت با حضور قلب، نماز جماعت غیر اول وقت بدون حضور قلب، نماز فرادای اول وقت با حضور قلب، نماز فرادای اول وقت بدون حضور قلب، نماز فرادای غیر اول وقت با حضور قلب، نماز فرادای غیر اول وقت بدون حضور قلب.
2- هرگاه جماعت برپا شود مستحب است کسی که نمازش را فرادا خوانده دوباره با جماعت بخواند.
3- کسی که در نماز وسواس دارد و وسواس او اسباب اشکال در نماز می‌شود، چنان‌چه بداند در صورتی که نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت می‌شود، باید نماز را به جماعت بخواند.
4- شایسته و یا مستحب است انسان با کسانی که از روی بی‌اعتنایی، در مسجد مسلمان‌ها حاضر نمی‌شوند رابطه دوستی برقرار نکند، با آن‌ها غذا نخورد، در کارها با آن‌ها مشورت ننماید، از آن‌ها زن نگیرد و به آن‌ها زن ندهد.
5- همسایه مسجد، اگر عذری نداشته باشد، مکروه است در غیر از مسجد نماز بخواند.
6- مستحب است نمازگزار هنگامی که به تشهد رکعت آخر رسید، نیت نماز جماعت یومیه مورد نظر را کند و تکبیره‌الاحرام بگوید و بعد بدون رکوع و سجده برای تشهد به حالت تجافی (حالتی بین نشستن و ایستادن) بنشیند و پس از سلام امام جماعت بدون پایان دادن نماز خود، برخیزد و نماز را بدون نیت و تکبیره‌الاحرام با سوره حمد آغاز کند. در این صورت ثواب تشهد و سلام جماعت را برده است. شایان ذکر است که در حالت تجافی تشهد و سلام را نباید به عنوان ذکر خاص بگوید؛ اما به عنوان ذکر مطلق می‌تواند بگوید. همچنین هر ذکر دیگری نیز در این حالت می‌تواند بگوید. ذکر خاص ذکری است که به قصد آن موقعیت خاص گفته می‌شود (مثلا به قصد تشهد و سلام) و ذکر مطلق ذکری است که بدون توجه به آن موقعیت خاص و به طور عمومی و کلی گفته می‌شود. مثلا ذکر تشهد و سلام را می‌گوید، اما به عنوان فقط یک ذکر می‌گوید و نه به عنوان تشهد و سلام.
7- اگر کسی هنگامی که امام جماعت در رکوع است، به نماز رسید می‌تواند بلند یا الله بگوید تا امام جماعت رکوع را قدری طول دهد و ماموم به رکوع برسد. همچنین امام جماعت مستحب است فقط برای اولین نفری که دیر به رکوع امام می‌رسد، رکوع را دو برابر اندازه معمول طول دهد، تا او به نماز برسد.
هماهنگی با امام جماعت
ثواب و وجوب هماهنگی با امام در نماز جماعت از اذکار اضافه‌ای که نمازگزار می‌گوید، بسیار بالاتر و مهم‌تر است. به عنوان مثال اگر امام جماعت از سجده بلند شد، ماموم اگر ذکر واجب سجده (سبحان ربی الاعلی و بحمده و یا سه مرتبه سبحان الله) را گفته، باید همان لحظه از سجده بلند شود و گفتن ذکر اضافه و مستحب را رها کند. در واقع ثواب بلند شدن ماموم از سجده بسیار بیشتر از صلواتی است که ماموم در حالتی که امام جماعت از سجده بلند شده، در سجده می‌فرستد. زیرا اگر ماموم در حالتی باشد که در آن لحظه امام جماعت در آن حالت نیست، از ثواب جماعت خارج شده است و بدیهی است که ثواب ذکر فرادا از جماعت پایین‌تر است. هماهنگی با امام به قدری مهم است که ماموم گاهی باید برای هماهنگی با امام حتی رکنی نیز به نماز خود اضافه کند و نماز او باطل نمی‌شود. مثلا اگر ماموم به اشتباه زودتر از امام از سجده برخاست باید دوباره به سجده برود و این افزودن رکن نه تنها نماز او را باطل نمی‌کند، بلکه سفارش هم شده است. و یا اگر رکعت اول یا دوم ماموم با رکعت سوم یا چهارم امام یکی بود، ماموم باید حمد و سوره را بخواند، اما هرجا امام به رکوع رفت حمد و سوره را رها کند و با امام به رکوع برود، ولو وسط حمد و سوره باشد و این نصفه خواندن حمد و سوره نماز را باطل نمی‌کند و بلکه سفارش هم به آن شده است.
بعضی از نمازگزاران در برخی سجده‌ها و رکوع‌ها زودتر از امام جماعت برمی‌خیزند و یا گاهی در حال رکوع نگاه می‌اندازند ببینند آیا امام از رکوع بلند شده یا نه. در حالی که نقش مکبر در نماز جماعت همین است. در واقع انسان نباید بخواهد خود را با امام جماعت هماهنگ کند، زیرا نمی‌تواند درست تشخیص دهد که او چه زمانی از سجده یا رکوع بلند می‌شود. چراکه طول مدت سجده‌ها و رکوع‌ها با هم یکی نیست و برخی از سجده‌های امام از برخی سجده‌های دیگر او طولانی‌تر است و همچنین در مورد رکوع‌ها هم همین‌طور است. بهترین راه برای ایجاد هماهنگی بیشتر با امام جماعت این است که انسان بدون توجه به امام، هرگاه مکبر اعلام کرد از سجده و رکوع بلند شود. رعایت این مساله به خصوص برای کسی که در صف اول نماز جماعت می‌ایستد، مهم است. زیرا برقراری اتصال نماز جماعت به صف اول است و هربار که انسان مثلا دیر یا زود از سجده و رکوع بلند شود، ممکن است اتصال را قطع کند. همچنین زودتر بلند شدن حواس سایر نمازگزاران را نیز پرت می‌کند. هنگامی که کسی زودتر بلند می‌شود، بغل‌دستی او یا پشت سری او گمان می‌کند امام نیز بلند شده و لذا او هم بلند می‌شود، اما متاسفانه بعد می‌بیند که امام هنوز بلند نشده است.
چرا با برخی احکام مشکل داریم؟
بنده دیده‌ام متاسفانه برخی از مردم با برخی مسایل شرعی مشکل دارند. مثلا وقتی می‌گویی گفتن اذان و اقامه قبل از نماز مستحب حرام است، از تعجب شاخ در می‌آورند و می‌پرسند چرا؟ حال من سوالی را می‌خواهم مطرح کنم. آیا شما نماز ظهر و عصر را با صدای آهسته می‌خوانید یا بلند؟ آهسته؟ مگر نماز ظهر و عصر با سایر نمازها چه تفاوتی دارند که باید آهسته خوانده شوند؟ آیا عقلانی و منطقی است که یک نماز را بلند و دیگری را آهسته بخوانیم؟ سوال دیگر این که آیا شما در اعیاد فطر و قربان که علما و مراجع تقلید می‌گویند روزه گرفتن در آن‌ها حرام است، روزه می‌گیرید؟ خیر؟ چرا؟ مگر این روزها با سایر روزها چه تفاوتی دارند که نباید در آن‌ها روزه گرفت؟ آیا عقلانی و منطقی است که در یک روز بتوان روزه گرفت و در روز دیگر روزه گرفتن که یک عمل مستحب است، حرام باشد؟
در مورد گفتن اذان و اقامه قبل از نماز مستحب نیز همین‌طور است. به همان دلیلی که مثلا روزه در عید فطر حرام است، اذان و اقامه قبل از نماز مستحب نیز حرام است.
اما علت چیست؟ می‌بینید که پس از 1400 سال بحمدالله دین و سنت پیامبر (ص) بدون تغییر به ما رسیده و دلیل آن همین تحریمات بوده است. اگر مثلا یک نفر به اختیار خود تصمیم می‌گرفت نماز ظهر و عصر را بلند بخواند، دیگری تصمیم می‌گرفت در روز عید فطر هم روزه بگیرد و فرد دیگر نیز تصمیمات دیگری اتخاذ می‌کرد، آن‌وقت به مرور سنت پیامبر (ص) فراموش می‌شد. به همین دلیل علما می‌گویند هرگونه تغییر در سنت پیامبر (ص) که نگفتن اذان و اقامه قبل از نماز مستحب نیز از جمله آن‌ها است، بدعت در دین محسوب شده و حرام است تا دین پیامبر (ص) تا روز قیامت بدون تغییر باقی بماند، ان شاء الله تعالی. اگر بنده قبل از نماز مستحب اذان و اقامه بگویم، فردا فرزندان و نوه‌های من نیز این کار را به تبع من تکرار می‌کنند و آن‌ها نیز به فرزندان و نوه‌های خود این کار خواه ناخواه یاد می‌دهند و بدین ترتیب یک نسل تا روز قیامت با این بدعت در دین نماز می‌خواند و مسوول آن من هستم و برجای گذاشتن بدعتی در دین پیامبر (ص) تا روز قیامت، گناه بسیار بزرگی است که بعید است با هزار سال نماز شب خواندن نیز جبران شود.
نکته دیگر این است که ما به اشتباه احکام شرعی را با عقل خود می‌سنجیم. در صورتی که اشتباه است. احکام سنجی باید با علم فقه سنجیده شوند و نه چیز دیگر. همان‌گونه که شما اگر پزشک نباشید و نزد دکتر بروید، دستورات، توصیه‌ها و داروهای او را با عقل خود نمی‌سنجید و بدون کلامی آن‌ها را قبول می‌کنید، دستورات شرعی نیز نباید با عقل انسان سنجیده شوند. بلکه این دستورات هم مانند توصیه‌های پزشک که تنها با علم پزشکی سنجیده می‌شوند، باید تنها با علم فقه مورد سنجش قرار گیرند. در حدیث «کل ما حکم به الشرع حکم به العقل» نیز مراد از عقل، عقل سلیم و کامل است که بعید است در غیر اوصیا و انبیای الهی موجود باشد.
اللّهُمَّ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ
وَ صَلِّ عَلی سَیِّدِ الْاَنْبِیاءِ وَ الِهِ الطّاهِرینَ